XVII-wieczny ruch religijny i społeczny we franc. kościele katol. zainspirowany dziełem Augustinus... flamandzkiego teologa i biskupa Ypres, Corneliusa Jansena (1585-1638). Dzieło to wywołało ostrą krytykę i ataki ze strony jezuitów i papiestwa. Koncepcji Jansena zarzucano, że prezentuje poglądy bliskie kalwinizmowi głosząc bezsilność woli ludzkiej wobec łaski bożej. Zwolennicy J. - teolodzy i filozofowie - działali gł. w świeckim zgromadzeniu męskim, które powstało obok żeńskiego klasztoru w Port-Royal k. Paryża. Janseniści (B. Pascal, P. Nicole, A. Arnauld) krytykowali doktrynę moralną jezuitów i propagowali religijność opartą na rygorach obyczajowych, a w zakresie teologii dostrzegali minimalną rolę zasług ludzkich w dziele zbawienia, podkreślając wpływ grzechu pierworodnego ciążącego na ludzkości. W poglądach filozoficznych janseniści pozostawali pod wpływem Kartezjusza. J., popularny w kręgach parlamentarnych, został potępiony przez papieży Innocentego X (1653) i Klemensa XI (1713); klasztor został zlikwidowany; spór J. z jezuitami wywarły ogromny wpływ na atmosferę intelektualną i życie religijne ówczesnej Francji.
- jansenizm, kierunek teologiczny...
- jansenizm, nurt teologiczny wiążący...
- augustynizm, filozofia chrześc. odwołująca...