substancje chemiczne (gazy, ciecze, ciała stałe) obecne w powietrzu, a nie stanowiące jego naturalnych składników lub występujące w stężeniach nie odpowiadających naturalnemu składowi ziemskiej atmosfery; do czynników zanieczyszczających powietrze należą przede wszystkim gazy, zwł. tlenki: węgla (CO i CO2), siarki (SO2 i SO3) i azotu (NO3), fluor, węglowodory, fenole, amoniak; dalej pyły w postaci cząstek stałych organicznych lub nieorganicznych, np. popioły, sadze, odpady z produkcji cementu, związki metali ciężkich (miedzi, chromu, ołowiu) i in.; wreszcie mikroorganizmy w rodzaju wirusów, bakterii, grzybów obecnych w nadmiarze w mikroflorze powietrza; skutkiem działań czynników z.p. jest ogólne zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego, ze wszystkimi konsekwencjami dla życia i zdrowia; źródła z.p. mają charakter naturalny bądź są skutkiem działalności człowieka; do pierwszych należą wybuchy wulkanów, emitujących w atmosferę popioły wulkaniczne i gazy, zwł. siarkowodór, pożary lasów i stepów, znad oceanów wydzielają się także nadmierne ilości soli, znad bagien - metanu, znad pustyń - pyłów piaskowych, znad lasów - pyłków roślinnych; źródła z.p. wynikające z działalności człowieka to przede wszystkim skutki procesów produkcyjnych w kopalniach, hutach, fabrykach, cementowniach, rafineriach itp., a także rezultat spalania paliw w celu pozyskania energii; znaczący udział w z.p. ma ponadto transport kołowy (spaliny) oraz gospodarka komunalna; niektóre substancje zanieczyszczające są skutkiem przemian fiz. i reakcji chem. zachodzących w powietrzu w wyniku wzajemnego oddziaływania wyemitowanych gazów i bywają one groźniejsze od zanieczyszczeń pierwotnych; układ prądów powietrza i ukształtowanie terenu może prowadzić do gromadzenia w dolinach, nieckach, kotlinach (gdzie często usytuowane są miasta) cząstek z.p. w wysokim stężeniu (w postaci mgły) tzw. smog; gazy występujące w atmosferze, mające właściwość absorbowania promieniowania podczerwonego (para wodna, dwutlenek węgla, podtlenek azotu, freony, metan) powodują tzw. efekt cieplarniany; inne gazy są przyczyną tzw. kwaśnych deszczy; związki reagujące z ozonem (freony, tlenki azotu) są przyczyną ubytku ozonu w atmosferze, przez co niknie osłona przed promieniowaniem ultrafioletowym, docierającym do pow. Ziemi; stężenie niektórych substancji w powietrzu może być przyczyną chorób zawodowych, np. pylicy, ołowicy, astmy, rozedmy płuc; dwutlenek siarki powoduje podrażnienie dróg oddechowych, skurcze mięśni oskrzelowych u człowieka i zwierząt, a także uszkodzenia liści bardziej wrażliwych roślin, np. tytoniu, lucerny, pszenicy, owsa, szpinaku, sosny zwyczajnej (przy czym dla roślinności najniebezpieczniejszy jest fluor, ok. 100 razy bardziej niż SO2); 20% pow. Polski posiada nadmierne z.p. atmosferycznego (wyodrębnia się 27 stref zagrożenia ekologicznego, przede wszystkim Górnośląski Okręg Przemysłowy); lasy zniszczone są zwł. w Sudetach.
- zanieczyszczenie powietrza, występowanie watmosferze...
- OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO, zapobieganie przekraczaniu...
- obszar negocjacyjny nr 22, Środowisko, – bardzo szeroki rozdział...