Reklama

AUSTRIACKA SZTUKA

Reklama

jednym z najstarszych zachowanych dzieł jest słynna Wenus z Willendorfu (figurka kobiety o obfitych kształtach) pochodząca z wczesnej epoki kamiennej; z czasów rzym. zachował się układ ulic najstarszej części Wiednia oraz resztki obwarowań; rozwój s.a. zaczął się od średniowiecza; w okresie romańskim powstawały kościoły i klasztory, np. tumy w Gurku i w Seckau, bazylika w Salzburgu, kośc. św. Ruprechta (I poł. XII w.), najstarsza część katedry św. Stefana w Wiedniu (pocz. XII w.), także charakterystyczne kaplice cmentarne, tzw. karnery; z tego okresu pochodzą też rzeźby w Gurku, Millstatt, katedrze św. Stefana w Wiedniu oraz malowidła ścienne w kośc. w Gurku, Nonnbergu, Brixen, Lambach, Salzburgu; XI-XII w. rozwijało się malarstwo miniaturowe (Biblia z Admont), także złotnictwo (m.in. ołtarz z emaliami Mikołaja z Verdun w Klosterneuburgu, 1181). Sakralne budowle w stylu gotyckim wznoszono od XIII w., przeważały kościoły halowe, najwybitniejszym dziełem jest katedra św. Stefana w Wiedniu (XIV-XVI w.); powstawały też budowle świeckie (piękne kamieniczki gotyckie zachowały się w Wiedniu, Innsbrucku); malarstwo pozostawało pod wpływami franc., niem. i czeskimi; w płd. Tyrolu działali: wybitny malarz i rzeźbiarz M. Pacher oraz malarz F. Pacher; rzeźba ściśle związana z architekturą (m.in. w katedrze św. Stefana statuy siedzącej i stojącej Madonny w chórze, XIV w.; gotycka ambona i podstawa organów - dzieła A. Pilgrama, pocz. XVI w.). Renesans występował równolegle z późnym gotykiem; w Wiedniu działali, sprowadzeni z Włoch i Niemiec przez ces. Maksymiliana I znakomici humaniści (C. Celtes, U. von Hutten, Paracelsus, Kepler) i artyści (L. Cranach starszy, S. Spranger); na wysokim poziomie stało w XV i XVI w. malarstwo i grafika, które tworzyli artyści tzw. szkoły dunajskiej (F. Rueland, W. Huber, M. Reichlich); za najsłynniejsze dzieło rzeźbiarskie tego okresu uchodzi grobowiec Maksymiliana I w Innsbrucku. Barok austr. charakteryzuje monumentalizm a zarazem dekoracyjność; z tego okresu m.in. Hofburg (J.B. Fischer von Erlach i J.L. von Hildebrandt), w Wiedniu pałace: Belweder (Hildebrandt), Schönbrunn (Erlach), Liechtensteinów (D. Martinelli), ks. Eugeniusza Sabaudzkiego oraz kościoły św. Piotra, Jezuitów, Karola Boromeusza (Erlach); perłami austr. baroku są: opactwo w Melk (J. Prandtauer), opactwo w Cottweig (Hildebrandt), kolegiata w Salzburgu; znakomite dzieła tworzyli rzeźbiarze G.R. Donner i B. Permoser, a w dziedzinie malarstwa F.A. Maulbertsch, P. Troger J. Schmidt. Charakterystyczny dla architektury austr. jest styl terezjański - wiedeńska odmiana późnego baroku, powstała za panowania Marii Teresy (1740-80), stanowiąca odpowiednik franc. rokoka (np. wnętrza pałacu Schönbrunn); rokokowe malarstwo tworzył F.A. Maulbertsch (freski, malowidła ołtarzowe). Klasycyzm był w Austrii mało popularny, w I poł. XIX w. w mieszczańskiej architekturze, dekoracji wnętrz i meblarstwie stał się modny styl biedermeier; malarstwo w tym duchu tworzyli G.F. Waldmüller, F. von Amerling, R. von Alt (akwarele); po 1848 w architekturze zapanował eklektyzm i historyzm: budowle przy Ringach, m.in. gmach Opery (projekt - A. von Siccardsburg i E. von der Nüll); Parlament projektu architekta duń. działającego w Wiedniu T. Hansena; Ratusz (F. von Schmidt); kośc. wotywny w Wiedniu w stylu neogotyckim (H. Ferstel); wiedeńskie budowle z tego okresu stały się wzorami dla budownictwa użyteczności publicznej w innych krajach eur. (także w części Polski będącej pod zaborem austr.). W malarstwie XIX w. ważną rolę odgrywał H. Makart (moda makarstowska); w czasach zabudowy Ringów wiedeńskich działał rzeźbiarz C. von Zumbusch (twórca pomników Marii Teresy, Beethovena, Radetzky'ego, ks. Albrechta). Na przełomie XIX i XX w. Wiedeń był jednym z gł. ośrodków modernizmu; po 1887 silnie zaznaczyła się wiedeńska secesja, która wpłynęła na ówczesną sztukę innych krajów eur.; powstało stowarzyszenie młodych twórców Sezession, wzniesiono pawilon wystawowy Secesji (1898-99, J. Olbrich), w jej duchu tworzyli: G. Klimt, O. Wagner, J. Olbrich, J. Hoffmann, C. Moll, K. Moser, A. Roller; ważną rolę w rozwoju i popularyzacji rzemiosła artyst. i dekoratorstwa odegrały "Wiedeńskie Warsztaty"; po 1910 w architekturze rozwija się modernizm i funkcjonalizm (twórczość A. Loosa, K. Ehna, H. Gessnera); w malarstwie wybitnych przedstawicieli ma ekspresjonizm (O. Kokoschka, E. Schiele, H. Boeckl, R. Hausner), abstrakcjonizm (G.K. Beck, F. Riedel, F. Hundertwasser) i surrealizm (A.P. Gutersloh, R. Hausner, E. Fuchs, W. Hutter); w rzeźbie wyróżnia się A. Hanak i F. Wotruba. W II poł. XX w. nowoczesną architekturę tworzą m.in. R. Rainer (kompleks sportowy Stadthalle w Wiedniu), V. Adler (szkoła dla dzieci niepełnosprawnych w Wiedniu), K. Schwanzer (Muzeum Sztuki XX w. w Wiedniu), H. Lintl (wiedeńska wieża tv Donauturm, wys. 252 m), H. Hollein (Haas Haus naprzeciw katedry św. Stefana); oryginalnością wyróżnia się architektura tworzona przez F. Hundertwassera (m.in. zespół mieszkaniowy i spalarnia śmieci w Wiedniu); poza dużymi miastami, zwł. w regionach górskich, współczesna architektura austr. w znakomity sposób kontynuuje miejscowe tradycje.

Powiązane hasła:

ALTOMONTE Bartholomäus, FISCHER von ERLACH Johann Bernhard, TAUSCH, TROGER, REZNIČEK, DONNER Georg Raphael, NIEMIECKA SZTUKA

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama