minerał, alotropowa odmiana węgla o regularnych kształtach; najcenniejszy kamień szlachetny; bezbarwny lub zabarwiony na różne odcienie, przezroczysty o b. silnym połysku (diamentowym) i b. wysokim współczynniku załamania światła; najtwardszy minerał; tworzy skupiska w ultrazasadowych skałach wulkanicznych (kimberlitach), gdzie powstał w b. wysokiej temp. i dużym ciśn.; odmiany: carbonado - zbite, drobnokrystaliczne skupienia; bort - okrągławe skupienia ziarniste, szare lub czarne; gł. złoża: Brazylia, Ghana, Zair, RPA, Jakucja; roczne wydobycie diamentów (2006) wynosi ok. 176 mln karatów, najwięksi producenci: Botswana (27%), Rosja (18%), Kanada (12%), RPA (11%), Angola (11%), Namibia, Australia i Kongo; stosowany do wyrobu biżuterii i w technice do wyrobu narzędzi wiertniczych, do cięcia twardych materiałów oraz jako materiał ścierny; obecnie do celów technicznych produkuje się d. syntetyczny; szlifowany, przezroczysty d. to brylant; na świat. rynku d. dominuje południowo-afrykański koncern De Beers zał. 1889 jeszcze przez Cecila Johna Rhodesa jako London Diamond Corporation, ob. należący do potomków niem. Żyda Ernesta Oppenheimera), dostarczający z kopalń w RPA, Namibii, Botswanie i Tanzanii 45% światowej produkcji diamentów oraz kontrolujący 65% handlu diamentami; gł. centrum szlifierskim d. jest Antwerpia a także USA, Izrael, Indie i Tajlandia; do najsłynniejszych diamentów świata należą: CULLINAN - 3106 karatów (wielkości pięści), znaleziony 1905 w kopalni Premier Mine w Pretorii (RPA), podzielony i oszlifowany na 105 brylantów, z których najw. "Gwiazda Afryki" (530 karatów) zdobi berło królewskie W. Brytanii; EXCELSIOR - 995,2 karaty, znaleziony 1893 w kopalni Jagersfontain (RPA), 1904 podzielony i oszlifowany na 11 dużych brylantów; ORŁOW - 199,6 karata, uważany za najpiękniejszy (o niebieskozielonym odcieniu), znaleziony w XVI w. w kopalniach Golkondy (Indie), służył podobno za oko posągu Brahmy w świątyni Szeringham, wykupiony 1773 przez kochanka carycy Katarzyny II G. Orłowa i darowany jej na imieniny; REGENT - 140,5 karata, znaleziony ok. 1700 w Indiach, kupiony przez regenta Francji księcia orleańskiego, zdobił szpadę Napoleona Bonaparte, ob. w Luwrze; KOH-I-NOR (Góra Światła) - 108,9 karata, znaleziony w Indiach jeszcze w średniowieczu, 1850 skonfiskowany przez wojska bryt. i ofiarowany królowej Wiktorii, osadzony w koronie królewskiej, ob. w skarbcu koronnym W. Brytanii; SZACH - 88,7 karata, podobnie znaleziony w średniowieczu w Indiach, 1591 należał do władców prowincji Achmednahar, zagrabiony przez Wielkich Mogołów, potem przez perskiego szacha Nadira, 1829 ofiarowany carowi Mikołajowi I z przeprosinami za zamordowanie w Teheranie ros. pisarza A. Gribojedowa, ob. w skarbcu na Kremlu.
ANABAR, GOLKONDA, ELUWIALNE ZŁOŻA, POLIMORFIZM, ORANIA, MOHSA SKALA, KAMIENIORYT, JOHANNESBURG, KARBONADO, GRAMOFON
- diament, szlifowanie diamentu,...
- diament, jedna z alotropowych...
- Popiół i diament, (1948)