twórczość artystyczna Fenicjan rozwijająca się od III do I tysiąclecia p.n.e. w miastach Tyr, Sydon, Byblos, Arwad, Ugarit i in. na wsch. wybrzeżu M. Śródziemnego (tereny ob. Libanu i Syrii), a także od XI w. p.n.e. w fenickich koloniach zamorskich (Cypr, Kadyks w Hiszpanii, Utyka w Afryce, od końca VIII w. p.n.e. Kartagina). Sz.f. miała charakter eklektyczny, łączyła gł. elementy sztuki egipskiej, mezopotamskiej, egejskiej, anatolijskiej. Architektura znana jest w niewielkim stopniu; oprócz opisu świątyni Salomona w Jerozolimie, budowanej przez Fenicjan z Tyru, znamy sanktuaria w Amrit, Ain el Hayat i w Sydonie. Jednym z typów fenickich budowli sakralnych była kapliczka stojąca na podwyższeniu pośrodku dziedzińca otoczonego portykiem. Budowle zdobiono gzymsami typu egipskiego (z ureuszami i dyskami słonecznymi) oraz kolumnami z wolutowymi kapitelami. W Ugaricie zachowały się ruiny pałacu (XIV i XIII w. p.n.e.) i domów mieszkalnych, obwarowania i groby z dromosem (wpływy mezopotamskie). Najstarszym zabytkiem rzeźbiarskim jest sarkofag Achirama z Byblos (ok. 1000 p.n.e.) zdobiony postaciami lwów oraz scenami pogrzebu i składania darów. Inny zabytek, stela Jehaumilka z Byblos (V w. p.n.e.), posiada motywy mezopotamskie (król stojący przed bóstwem), ale bogini ma rysy egipskiej Hathor. Zachowały się też antropoidalne sarkofagi z Sydonu naśladujące formy egipskie. Fenickie wyroby rzemiosła artystycznego prezentowały wysoki poziom (przeznaczone w znacznej mierze na eksport), charakterystyczne były drobne wyroby i rzeźby z kości słoniowej (znalezione m.in. w Nimrud, Chorsabadzie, Arslan, Tasz i Samarii). Spośród wyrobów metalowych wyróżnia się biżuteria oraz tace (VIII i VII w. p.n.e.) z dekoracją reliefową w postaci koncentrycznych pasów biegnących wokół rozety lub centralnego motywu figuralnego; wysoki poziom osiągnęła gliptyka, ceramika i produkcja wyrobów szklanych; Fenicja słynęła z wyrobu drogocennych tkanin zdobionych purpurą. Podbój miast fenickich na przełomie VIII/VII w. p.n.e. przyczynił się do stopniowego upadku sz.f.; dłużej utrzymała się w koloniach fenickich, gł. w Kartaginie, gdzie zw. była sztuką punicką; nawet po zniszczeniu Kartaginy przez Rzymian (146 p.n.e.) elementy sztuki punickiej utrzymały się aż do II w. n.e. W sztuce punickiej dominowała twórczość sakralna: rzeźby w kształcie kapliczki, ołtarza lub tronu, rzeźbione stele i wieka sarkofagów (przedstawiające leżące postacie zmarłych); charakterystyczne były miniaturowe maski o groteskowym grymasie wykonywane z pasty krzemionkowej lub szklanej. Fenicja i jej kolonie nie wytworzyły wielkiej sztuki, ale odegrały dużą rolę w wymianie kulturalnej i propagowaniu artystycznego dziedzictwa w basenie M. Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie.
FENICJA, SALOMONA ŚWIĄTYNIA, TUNEZYJSKA SZTUKA
- ETRUSKA SZTUKA, artystyczna twórczość...
- SYRYJSKA SZTUKA, położenie geogr. Syrii...
- PORTUGALSKA SZTUKA, najstarsze zabytki sz.p.(...)