franc. Alpes, niem. Alpen, wł. Alpi
najwyższe góry , ciągnące się łukiem od Zat. Genueńskiej do Niz. Węgierskiej; położone na terytorium Francji, Szwajcarii, Włoch, Niemiec, Liechtensteinu, Austrii i Słowenii; dł. 1200 km, szer. 150-250 km; najw. szczyt Mont Blanc (4807 m); dzielą się na wyższe i masywniejsze A. Zachodnie (mające strefy krystaliczną oraz wapienną i fliszową) oraz silniej pocięte dolinami rzek A. Wschodnie (składające się z A. Centralnych - część krystaliczna i A. Wapiennych, w których traktuje się odrębnie A. Północne i A. Południowe). A. powstały w trzeciorzędzie w orogenezie alpejskiej; formy terenu uzależnione są od rodzaju skał; w A. Wapiennych występują liczne zjawiska krasowe, m.in. wielkie systemy jaskiń w A. Prowansalskich i A. Delfinackich (najgłębsza jaskinia Berger - 1141 m); A. o budowie krystalicznej charakteryzuje ostra rzeźba glacjalna, strome szczyty, wysokogórski charakter. A. są europejskim węzłem hydrograficznym, kierującym wody rzek do różnych zlewisk (M. Czarne, Śródziemne, Północne); biorą w nich początek Ren, Rodan, Pad, dopływy Dunaju; leży w nich wiele jezior, szczególnie u płn. podnóży (najw.: Genewskie, Bodeńskie, Czterech Kantonów, Zuryskie od płn. oraz Garda, Maggiore, Como - od płd.); zalega ok. 1200 lodowców (w tym: Aletsch dł. do 25 km, Mer de Glace, Pasterze), granica wiecznego śniegu występuje na wys. 2500-3200 m; A. stanowią granicę klimatyczną między strefą umiarkowaną ciepłą a podzwrotnikową śródziemnomorską; roczna suma opadów od 500 mm lokalnie w kotlinach do 4000 mm w partiach szczytowych; w A. Zachodnich powyżej 2300 m opady niemal wyłącznie w formie śniegu; charakterystyczne porywiste wiatry: ciepły fen i chłodny, zw. bise. Alpy charakteryzuje piętrowy układ roślinności: śródziemnomorskie dąbrowy i lasy kasztanowe u podnóży płd., pokrycie stepowo-leśne od wsch., wyżej lasy mieszane, od 500 do 800 m piętro lasów górskich (buk, jodła, świerk, najwyżej modrzew, limba); górna granica lasów na płn. 1600-1900 m, w części środk. 2000-2400 m, na płd. 1700-2000 m, powyżej murawy alpejskie, kosodrzewina (tylko w A. Wschodnich); wyżej nagie skały, pola firnowe, lodowce. W faunie występują (przetrzebione) koziorożce, kozice, świstaki, orły przednie, pardwy; ochronie przyrody i restytucji zagrożonych gatunków służą liczne parki narodowe (m.in. Grand Paradiso, Karwendel, Vanoise) i ścisłe rezerwaty przyrody. W całym regionie rozwinięta infrastruktura turystyczna (najw. w świecie sieć kolejek górskich i wyciągów narciarskich) i komunikacyjna (drogi z tunelami, estakadami, mostami, wysokogórskie kolejki wąskotorowe). Obszar rozwinięty gospodarczo, liczne hydroelektrownie; rolnictwo ekologiczne, limitowane użycie nawozów sztucznych, ograniczona ilościowo hodowla bydła i owiec; wykaz alpejskich pasm w tabeli powyżej.
SALZACH, IZONZO, ŚWIĘTEGO BERNARDA WIELKA PRZEŁĘCZ, DENT DU MIDI, ATTER, DAVOS, SUESS, FAVRE Louis, ZERMATT, BOLZANO
- Alpy, stoki Alp: Alpy Australijskie,...
- Alpy, łańcuch górski wpd.(...)
- ALPY POŁUDNIOWE, Alpy Nowozelandzkie