początki tradycyjnej sz.ż. sięgają końca II tysiąclecia p.n.e.; ściśle związana z religią judaizmu, łączy pierwiastki wiary monoteistycznej z narodowymi; od czasów przegranych wojen z Rzymem (66-70 i 132-135 n.e.) rozwijała się gł. w diasporze (wśród Żydów rozproszonych po różnych krajach); w zależności od kraju i jego kultury, panującego stylu w sztuce i in. czynników, asymilowała pewne formy charakterystyczne dla danej epoki czy kraju, utrzymując wciąż jednak swój odrębny charakter; rygorystyczna interpretacja drugiego przykazania Dekalogu ograniczyła rozwój malarstwa i rzeźby - wolno było tylko stosować ornamentykę roślinną, zwierzęcą (zwierzęta mają znaczenie symboliczne) lub o formach geometrycznych. Na wysokim poziomie stały przedmioty rzemiosła artyst. dla potrzeb kultowych w synagogach, jak i w domach (m.in. menory, chanukowe lampki, balsaminki, futerały na Torę, naczynia i szaty rytualne, przedmioty związane z obrzędami zaślubin, obrzezaniem, Bar Micwą, pogrzebem); wyróżniało się złotnictwo, wyrób przedmiotów ze srebra i mosiądzu. W zdobnictwie przedmiotów rzemiosła artyst. (także architektury, w płaskorzeźbach nagrobnych, dziełach snycerki, malowidłach ściennych) we wszystkich okresach hist. ogromną rolę odgrywała symbolika; większość przedmiotów żyd. kultu odwołuje się podobieństwem formy lub dekoracją do tradycji Świątyni Jerozolimskiej (jednak żaden przedmiot rytualny nie może być, wg przepisów talmudycznych, wierną kopią jakiegokolwiek przedmiotu świątynnego). Najczęściej występującymi symbolami są wyobrażenia menory, dwie kolumny (stały u wejścia do Świątyni), gwiazda siedmioramienna (wg izraelskich przekazów była umieszczona nad wejściem do Świątyni), od XVII w. gwiazda sześcioramienna, drzewo życia, Tablice Dekalogu (symbol prawa), owoc granatu (jeden z tradycyjnych siedmiu owoców Ziemi Obiecanej, uważany przez Żydów za znak błogosławieństwa bożego), korona, dzwoneczki, znaki Zodiaku, para dłoni z rozłożonymi palcami (symbolizują kapłana); odrębną grupę ikonograficzną stanowią przedstawienia zwierząt, które wg tradycji żydowskiej uosabiają przymioty Boga lub te cechy ludzkiego charakteru, które pomagają odnaleźć drogę do Boga, np. para lwów podtrzymujących emblemat lub kartusz z napisem hebrajskim (nawiązanie do dwóch figur cherubinów, które zdobiły wieko Arki Przymierza; lew symbolizuje królestwo i wielkość, jest znakiem największego z plemion izraelskich - Judy), baranek (symbolizujący dobroć Boga i jego opiekę), gołąb (biblijny znak pokoju), jednorożec (oznaczający wywyższenie duszy poprzez Torę), zając (uosobienie skromności), wiewiórka zwykle rozłupująca orzech (symbolizuje rozgryzanie twardych orzechów wiedzy), pelikan (zapożyczony z ikonografii chrześć., oznacza zagładę Syjonu), niekiedy pelikan karmiący własną krwią młode (symbol macierzyńskiej miłości); wiele symboli i ukrytych znaczeń ma również bogata ornamentyka roślinna, m.in. winorośl (symbol bogactwa i dostatku, jednocześnie błogosławieństwa bożego), palma daktylowa (oznaczająca człowieka sprawiedliwego), gałązka oliwna (symbol pokoju). Architekturę reprezentują synagogi (bożnice, bóżnice), ich tradycja sięga starożytności; najstarsza wzmiankowana znajdowała się w Aleksandrii (III lub II w. p.n.e.); odkryto pozostałości synagogi w Delos (koniec II w. p.n.e.); zachowały się średniowieczne bożnice w Wormacji i Spirze (XI w.), Ratyzbonie (XIII w.), Pradze (XIV w.). W Polsce bóżnice były liczne już w średniowieczu, gł. drewniane (nie zachowały się); murowane wznoszono od XIV w.; najstarsze zachowane: Stara Bóżnica na krakowskim Kazimierzu (XV w.), bóżnica w Strzegomiu (XIV w.) przerobiona na kośc. kat. św. Barbary, średniowieczna bóżnica w Oleśnicy zamieniona na kośc. ewangelicki św. Salwatora. Warunki diaspory uniemożliwiały Żydom wytworzenie własnej tradycji architektonicznej; stosowali formy zastane w miejscu osiedlenia, wybierając te, które najlepiej odpowiadały ich potrzebom. W Polsce wyróżniają się swą architekturą murowane bóżnice w Szydłowie (połowa XVI w.), Przemyślu (1592-94), Zamościu (ok. 1630), Łucku (ok.1628), Tykocinie (1642); pochodzą one z tzw. złotego wieku Żydów polskich (od połowy XVI do połowy XVII w.), najliczniejsze synagogi (drewniane i murowane) powstały wówczas na krakowskim Kazimierzu, w Lublinie i Lwowie. Z czasem coraz okazalsza stawała się bima (podium, z którego odczytywana jest Tora), która przybrała postać kaplicy-wieży; wzbogacała się też forma aron ha-kodeszy (miejsca przechowywania Tory), które często przybierały postać barokowych "ołtarzy" lub form zbliżonych do łuków triumfalnych; ściany i sklepienia były bogato polichromowane (symboliczne zwierzęta, rośliny oraz święte teksty). Wykształcone w złotym wieku układy sal bóżnic stosowano w Polsce później, m.in. bóżnice w Lubomli (2. poł. XVII w.), Łańcucie (1761), Włodawie (1764), Przysuchej (ok. 1750); wiele z nich miało renesansowe attytyki, które utrzymały się w architekturze bóżnic pol. do XVIII w.; w XVIII w. powstawały synagogi o formach barokowych; w XIX w. o formach zgodnych z panującym historyzmem. Rzeźba wykonywana była gł. techniką rytu lub płaskiego reliefu w kamieniu (na nagrobkach, tzw. macewach, ornamenty w synagogach). Przez stulecia malarstwo w sz.ż. przejawiało się jedynie w dekoracjach ściennych i miniaturach w księgach liturgicznych (o motywach ornamentalnych i symbolicznych); dopiero od pocz. XX w. nastąpił rozkwit malarstwa sztalugowego, tematem stał się człowiek. Wielu malarzy (także rzeźbiarzy) pochodzenia żyd. zyskało światową sławę (A. Modigliani, C. Pisarro), wielu wybitnych artystów żydowskich zaliczanych jest do École de Paris (M. Chagall, Ch. Soutine, z polskich artystów: M. Kisling, M. Muter, L. Gottlieb, Sz. Mondzain, Mané Katz, J. Weingart, M. Blond, rzeźbiarz L. Indenbaum). W XX w. z malarzy tworzących w Izraelu wyróżniają się: Menachem Shemi (zał. 1906 szkołę artyst. Bezalel w Jerozolimie), Reuben Rubin (przedstawiciel nurtu romantycznego, widoki Jerozolimy), Nahum Gutman (pejzażysta, ilustrator książek), Aryene Lubin (pod wpływem kubizmu i sztuki P. Cézanne'a), Aharon Giladi (nurt ekspresyjny), Mordehaj Ardon (wybitny symbolista, uczeń P. Klee, nawiązuje do motywów biblijnych i historii judaizmu), Ziva Kainer (akwarelista, pejzaże), Marcel Janco (przedstawiciel dadaizmu, zał. izraelskiej grupy artyst. Nowe Horyzonty oraz wioski artyst. Ein Hod), Emanuel Ronkin (uczeń Janco, malarstwo figuratywne), Yosl Bergner i Shmuel Bak oraz Bohdan Kłeczyński (surrealizm), Joseph Zaritski, Yehiel Krize i Mosze Kupferman (przedstawiciele abstrakcji), Clair Yanive (grafika), Joseph Chaatiel (witraże), Sorel Estrog (malowane reliefy). Architektura XX w. na terenie Izraela Izraela sztuka. Z współcześnie działających architektów wyróżniają się: Zwi Hecker (ur. w Krakowie, twórca licznych obiektów użyteczności publ. i zespołów mieszkaniowych w Izraelu oraz szkoły podstawowej Gminy Żydowskiej w Berlinie inspirowanej kwiatem słonecznika), Daniel Libeskind, A. Mansfeld (twórca Muzeum Izraela w Jerozolimie), Kornelius Hertling, Alfred Naumann.
- IZRAELA SZTUKA, sztuka dawnego , państwa...
- ŻYDOWSKA MUZYKA, początki sięgają 3000...
- ŻYDOWSKI TEATR, zakaz tworzenia jakichkolwiek...