Reklama

POLSKA. SZTUKA. BAROK

Reklama

trwał w Polsce w latach 1600-1710, a wyodrębnić w nim można dwa nurty (dworsko-kościelny i sarmacki). W okresie wczesnego baroku (do ok. 1630) powstawały kościoły, których wzór (Il Ges) przeszczepili na grunt polski jezuici (kośc. świętych Piotra i Pawła w Krakowie, także kośc. w Warszawie, Poznaniu, Lublinie, Żółkwi, Samborze, Krasnymstawie); przykładem dla licznie wznoszonych barokowych kaplic stała się kaplica Wazów na , która dała początek tzw. stylowi wazowskiemu (eliptyczne kopuły, wykończenie ścian czarnym lub różnobarwnym marmurem); za Zygmunta III działają sprowadzeni na dwór wybitni artyści wł., m.in. G. Trevano i T. Dolabella. Powstają wielkie rezydencje magnackie o charakterze obronnym: Wiśnicz Nowy i Łańcut (Maciej Trapola), Krzyżtopór w Ujeździe (W. Senes), Kruszyna oraz twierdze (np. Zbaraż, Koniecpol, Bar), królewski Zamek Ujazdowski w Warszawie (Trevano), pałac biskupi w Kielcach (Trevano). W okresie dojrzałego baroku, za panowania Jana III Sobieskiego, powstały arcydzieła polskiej barokowej architektury świeckiej - pałace w Wilanowie i Nieborowie, pałac Krasińskich w Warszawie - a także budownictwa sakralnego - kośc. św. Anny w Krakowie (Tylman z Gameren) i świętych Piotra i Pawła w Wilnie (reprezentują one tzw. barok malowniczy, łączący w jedną całość architekturę, rzeźbę i iluzjonistyczne malarstwo); wyróżniają się też kościoły Sakramentek i Bernardynów w Warszawie (Tylman z Gameren), wzniesione na planach centralnych. Z kolei pochodzący z Rzymu Pompeo Ferrari, i Polak Kacper Bażanka wprowadzili barok włoski o bogatych, niespokojnych formach, silnych światłocieniach, operujący świadomie iluzjonistycznymi efektami (P. Ferrari – kośc. Filipinów w Gostyniu i kośc. Cystersów w Lądzie), K. Bażanka – kośc. Pijarów, Misjonarzy i Wizytek w Krakowie. W 2. poł. XVII w. wykształcił się typ drewnianego, polskiego dworu (parterowy, symetryczny układ, z wejściem w formie ganku z kolumnami lub filarami i z trójkątnym przyczółkiem, często z alkierzami w narożach, kryty charakterystycznym łamanym dachem, zw. później polskim). W schyłkowym okresie baroku powstały wielkie założenia urbanistyczno-ogrodowe (Oś Saska w Warszawie) oraz pałacowo-ogrodowe, wzorowane na franc. (pałac Branickich w Białymstoku, pałac w Białej Podlaskiej). W RZEŹBIE okresu baroku dalszej ewolucji uległy nagrobki, rozpowszechnił się nagrobek przyścienny o bogatym obramowaniu, z popiersiem zmarłego ustawionym w niszy, rozwijała się rzeźba figuralna, stanowiąca gł. uzupełnienie architektury, wykonywana w kamieniu lub drewnie; wyróżniającym się dziełem była kolumna Zygmunta III w Warszawie (1643-44, C. Tencalla, C. Molli, D. Tym); na wysokim poziomie stało sztukatorstwo; rozwijało się snycerstwo w Małopolsce, gł. w Krakowie (m.in. A. Frączkiewicz, P. Kornecki), inspirowane dziełami sztukatorskimi, zwł. stiukami B. Fontany. MALARSTWO - oprócz obrazów o tematyce religijnej, powstawały specyficzne dla baroku dzieła o treściach dewocyjno-alegorycznych i moralizatorskich; rozwijał się portret szlachecki (np. portret Stanisława Tęczyńskiego na Wawelu); specyficznym wytworem pol. baroku są portrety trumienne; uprawiano malarstwo hist. i batalistyczne; wyróżniali się: Bartłomiej Strobel - portrecista Władysława IV, Jan Tretko - portrecista Jana III, J. Szymonowicz-Siemiginowski (dekoracja Wilanowa, obraz Św. Anna w kośc. św. Anny w Krakowie), F. Lekszycki, D. Frecher (portret biskupa A. Trzebickiego), Daniel Schultz z Gdańska (malarz i grafik), T. Nowakowicz (Jasna Góra w Częstochowie); za granicą tworzyli M.T. Polak i bracia Lubienieccy. Na przełomie XVII i XVIII w. rozwinęło się ścienne malarstwo iluzjonistyczne (Palloni, K. Dankwart), najwyższy poziom osiągnęło na Śląsku (M. Willmann w Lubiążu, G.W. Neunhertz w Krzeszowie, T. i F.A. Schefflerowie w Nysie i Kłodzku, A. Kowalski we Wrocławiu). RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE doby baroku było wynikiem krzyżowania się kultury sarmackiej z wpływami zach. i orientalnymi, co przejawiało się najsilniej w ubiorach szlacheckich, tkactwie, broni, złotnictwie, rzędach końskich; powstała nowa dziedzina rzemiosła - namiotnictwo; rozwijała się produkcja tkanin artystycznych (kobierców - Brody, gobelinów - Nieśwież, Biała, Korelicze, Warszawa, Kraków, polskich pasów kontuszowych - Stanisławów); na wysokim poziomie stało hafciarstwo, złotnictwo (Gdańsk, Toruń), meblarstwo (m.in. meble gdańskie i kolbuszowskie).

Podobne hasła:

  • barok, epoka w dziejach kultury...
  • barok, epoka w dziejach kultury...
  • BAROK, kierunek w kulturze eur.(...)

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama