Reklama

WĘGIERSKA MUZYKA

(muz. 2)

profesjonalna datowana jest od chwili zakorzenienia się na Węgrzech chrześcijaństwa (chorał gregoriański); z XI w. pochodzą najstarsze zabytki: Benedictionale z Ostrzyhomia, Sacramentarium św. Małgorzaty oraz Agenda Pontificalis); wpływy zach. umocniły się także w wiekach późniejszych, gł. dzięki działalności muzyków przybywających z płd. Niemiec (Minnesang) i Francji (poezja trubadurów); w okresie panowania króla Macieja (1548-90) na jego dworze gościli także muzycy flamandzcy i wł.; już w XV w. pojawiły się dzieła wczesnej polifonii (tzw. fragment z Koszyc). Podbój turecki spowodował w węg. życiu muz. zastój (w kraju działali nadal S.F. Capricornus, A. Rauch, G. B. Mosto), jednak wielu artystów (m.in. H. Newsidler, V. Bakfark, J.S. Kusser) szukało lepszych możliwości rozwoju poza granicami Węgier; pierwsze drukowane na Węgrzech nuty to zbiory dzieł wokalnych: J. Honterusa, Tinódiego Lantosa Sebestyéna (tzw. Kronika z Kolożwaru); spore znaczenie miały także śpiewniki kat. i protestanckie (kancjonał G. Huszára, Eperjesi Graduál, Cantus Catholici); spośród dzieł świeckich przetrwały jedynie tzw. pieśni-kwiaty - tradycyjna węg. liryka miłosna; źródłami poznania muzyki barokowej Węgier są Kodeks Kájoniego, Śpiewnik z Szopronu i Lewoczy, Kodeks Vietoris; dowodzą one utrzymującego się silnego wpływu muzyki zach., choć jeden z najwybitniejszych twórców tego okresu, P. Eszterházy nie wahał się sięgać po motywy pieśniowe z Europy Środk. i Wsch.; inni znaczący twórcy tej epoki to Z. Zarewutius, J. Szimbraczky, J. Spielenberger, G. Reilich, D. Croner. W XVIII w., po uwolnieniu się z jarzma tureckiego, Węgrzy z jednej strony nadrabiać zapóźnienia wobec Europy Zach., z drugiej - zaczęli poszukiwać stylu nar.; ta druga tendencja przybrała na sile w następnym stuleciu; ważną rolę odegrały tu ośr. religijne (Bratysława, Györ, Pécs); najważniejsi twórcy tej epoki to F. A. Novotni, F. Krommer, G. Lickl; dwór Esterházych przyciągał wybitnych twórców zagr. (m.in. J. Haydn, J. G. Werner), podobnie jak inne dwory magnackie (Nagyvárad, Bratysława, Vereb); w Bratysławie, która pod koniec XVIII w. była najważniejszym ośr. życia muzycznego Węgier, działali m.in. F. Rigler, F. Tost, F. Pfeiffer, H. Klein; nieco później rolę Bratysławy przejęły Peszt i Buda (J. Bengraf, J. Spech, V. F. Tuczek, F. X. Kleinheinz). Dążenie do stworzenia stylu narodowego zarysowało się już w latach 30. XVIII w. (moda na muzykę cygańską i nar. tańce węg.); w latach 80. tego stulecia pojawił się tzw. styl werbunkowy (), zaś z lat 30. XIX w. pochodzi pierwsza zachowana opera w j. węg. Ucieczka Wojciecha J. Ruzitski; za rzeczywistego twórcę węg. opery nar. uchodzi F. Erkel; obok niego działali w tym samym kierunku F. Doppler i G. Császár. Najwybitniejszy twórca węg. XIX w., , opuścił ojczyznę stosunkowo wcześnie i odegrał ważną rolę w kształtowaniu muzyki europejskiej, niemniej o swoich korzeniach nigdy nie zapomniał - zarówno w stylistyce tworzonych przez siebie dzieł, jak też działaniach na rzecz węg. życia muz. (m.in. pomógł w utworzeniu 1875 Akademii Muz. w Budapeszcie); na przełomie XIX i XX w. działało na Węgrzech wielu wybitnych profesjonalistów, starających się łączyć tradycję z dokonaniami kompozytorów zach., ale też amatorów, kiepsko znających rodzimy folklor i posługujących się nieporadnymi jego imitacjami, co zniekształciło obraz m. w. w zewnętrznym odbiorze; fachowe badania rodzimej tradycji muz. zapoczątkowała działalność i oryginalna twórczość B. Bartóka i Z. Kodálya; szczególnie ten pierwszy stworzył znakomitą syntezę pierwiastków tradycyjnych z nowoczesnym językiem muz.; uczniem był S. Jemnitz, jednak dodekafonia stosunkowo wolno znajdowała sobie miejsce w praktyce kompozytorskiej na Węgrzech; większość węg. kompozytorów XX w. wywodziła się z kręgu Z. Kodálya (L. Bardós, F. Farkas, P. Kados, S. Veress); dopiero w latach 50. za sprawą R. Marosa, A. Szöllösyego, G. Ligetiego i G. Kurtága udało się przełamać ostrożność twórców węg. wobec dokonań dodekafonii, serializmu i punktualizmu; w latach 70. zaznacza się odejście od rodzimej tradycji (grupa "Nowe Studio" z L. Sárym, Z. Jeney, L. Vidovszkim).

Reklama

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama