(łac. humanus - ludzki) termin wprowadzony przez F.I. Niethammera (1808) na określenie koncepcji pedagogicznej podkreślającej znaczenie kultury antycznej w procesie wychowania. W połowie XIX w. terminem h. określano prądy umysłowe epoki odrodzenia (XIV-XVI w.), nawiązujące do tradycji antycznych; humanistami nazywano myślicieli, którzy w badaniach języków staroż., greki i łaciny, w powrocie do antyku szukali idei pozwalających na przezwyciężenie scholastyki. Współcześnie termin h. określa pewną ogólną postawę ideową afirmującą godność człowieka, podkreślającą jego rolę jako podmiotu autonomicznego w swoich działaniach, a także najwyższą wartość, niesprowadzalność osobowego istnienia do rozmaitych form urzeczowienia (np. być do mieć u E. Fromma czy G. Marcela). Współcześnie wyodrębnia się wiele odmian h., wśród których dwa główne to h. laicki i h. chrześcijański. Ten pierwszy akcentuje moralno-aksjologiczną autonomię człowieka w egzystencjalistycznym h. J. P. Sartre'a szczególnie podkreślając nieredukowalny charakter wolności jako istoty człowieka. H. chrześcijański poszukuje fundamentu i gwaranta godności człowieka jako osoby niesprowadzalnej do jej materialnej natury w jego szczególnym typie zależności od Boga (partycypacja). K. Wojtyła wskazuje, że dla h. chrześcijańskiego istotne znaczenie ma to, że stosunek człowieka do Boga kształtuje się na zasadzie miłości do osoby stwarzając jakby modelową relację, która pozwala w niej widzieć "erupcję możliwości ludzkich". J. Maritain twierdząc, że "h. liberalno-burżuazyjny jest już tylko ziarnem wyjałowionym" zaproponował formę h. chrześcijańskiego, którą nazwał h. integralnym.
BOLSZEWICY, MORAWSKI, RENESANS, FRYCZ MODRZEWSKI Andrzej, SKOWORODA, SARPI, TAGORE, POLSKA. NAUKA. RENESANS, KAPITALIZM, KUCZYŃSKI