republika w składzie Federacji Rosyjskiej; pow. 12 500 km2; ok. 800 tys. mieszk. (2000); ludność składa się z Kabardyjczyków (55%), Rosjan (30%), Bałkarów (8,7%), nadto Gruzini, Osetyjczycy, Ukraińcy; stolica Nalczyk; gł. m.: Prochładny, Dokszukino, Tyrnyauz; w miastach 40% mieszk.; położona na obszarze środk. części Wielkiego Kaukazu; znaczną część powierzchni zajmują grzbiety górskie; najw. szczyt Elbrus (5642 m); na płn. Nizina Kabardyjska; klimat przejściowy między podzwrotnikowym a umiarkowanym ciepłym, w górach strefowy; roczna suma opadów ok. 400 mm; gł. rz. Terek i jego dopływy; lasy zajmują 16% pow.; podstawą gospodarki wydobycie rud wolframu i molibdenu oraz węgla kamiennego; przem. maszynowy, precyzyjny, materiałów bud., włókienniczy, drzewny, spożywczy; uprawa pszenicy, kukurydzy, winorośli, drzew owocowych; hodowla bydła, owiec, koni, drobiu, jedwabników; przed wojną czeczeńską rejon turystyki wysokogórskiej. Kabardyjczycy wywodzą się z plemion Sindów, Meotów i Kerketów zamieszkujących w I tysiącleciu p.n.e. płn. Kaukaz i obszary nad M. Czarnym; przodkowie Bałkarów zajmowali niziny w płn. Kaukazie, skąd zostali wyparci w góry i przemieszani z Osetyjczykami i Swanami; XIII-XVI w. zajęcie przez Kabardyjczyków obu brzegów Tereku, podległość chanowi krymskiemu; 1557 przyjęcie protektoratu Moskwy; XVII-XVIII w. wyzwolenie się z ros. zależności, narzuconej ponownie po zwycięstwie Rosji nad Turcją w wojnie 1768-74; od 1827 akcja osadnictwa kolonistów ros., rugi rdzennej ludności; w początku XX w. liczne powstania pod hasłami ziemi dla chłopów oraz niepodległości; podczas rewolucji październikowej obszar zajęty przez wojska Denikina; 1920 przejęty przez Armię Czerwoną; 1921 utworzenie Górskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z okręgami Bałkarskim i Kabardyjskim; 1922 nadanie obu okręgom autonomii; 1936 utworzenie Kabardyjsko-Bałkarskiej ASRR; 1944 akcja wysiedleń Bałkarów; zmiana nazwy republiki na Kabardyjską ASRR; 1956 po XX Zjeździe przywrócenie dawnej nazwy, powrót Bałkarów; 31 III 1992 utworzenie K.-B.R., podpisanie układu o federacji z Rosją.
- GRUZJA, Sakartwelo, ang. Georgia,...