Reklama

POWIEŚĆ

najpowszechniejsza współcześnie epicka forma wypowiedzi lit.; utwór prozą o swobodnej kompozycji, rozbudowanej fabule i rozmaitej tematyce; posiada liczne odmiany, w tym ANTYPOWIEŚĆ, czyli "nowa powieść", awangardowy kierunek, częsty zwł. w lit. franc., rezygnujący z realistycznego wzorca (z przyczynowości w toku fabuły, analizy psychologicznej, spoistości postaci, z logicznej konstrukcji dzieła); P. BRUKOWA - utwór sensacyjny albo obyczajowo-miłosny, wydawany dla niewybrednych czytelników, zazwyczaj najpierw w odcinkach w gazecie; P. EPISTOLARNA - powieść w listach, złożona wyłącznie z korespondencji między bohaterami (np. Niebezpieczne związki Ch. de Laclosa, Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego); P. FANTASTYCZNA (baśń, fantastyka naukowa i fantasy) - reprezentująca typ twórczości posługujący się rekwizytami nie występującymi w naturze lub nieznanymi obecnie; P. GROZY, horror - w której autor usiłuje wywołać poczucie zagrożenia, strach u czytających (jej wczesną europejską odmianą była P. GOTYCKA, makabryczno-fantastyczno-sensacyjna, występująca zwł. w literaturze anglosaskiej, np. Mnich M.G. Lewisa); P. HISTORYCZNA - obfity i obszerny dział utworów czerpiących wątki z wydarzeń dziejowych, ujmowanych w sposób mniej lub bardziej wierny wobec przedstawianych osób i wydarzeń (autentyczny bądź wymyślony dla wzbogacenia utworów), np. utwory W. Scotta, a w Polsce Trylogia Sienkiewicza, szereg utworów J.I. Kraszewskiego, W. Przyborowskiego czy W. Gąsiorowskiego; P. KRYMINALNA - popularny, a znany co najmniej od XVIII w. typ utworów, w których akcja zmierza do wykrycia sprawcy zbrodni; w klasycznej p. kryminalnej fabuła powinna dostarczać przesłanek do rozwiązania zagadki przez samego czytelnika, tekst obfituje w elementy sensacji i przygody, zaś wybitniejsze pozycje tego typu zawierają motywacje psychologiczne postaci i obserwacje obyczajowe (np. twórczość A. Christie czy R. Chandlera); P. ŁOTRZYKOWSKA, zw. też pikarejską i szelmowską - romans awanturniczy z silnie uwydatnioną postacią pomysłowego bohatera, którego losy dają okazję do przedstawienia satyrycznego obrazu epoki; P. OBYCZAJOWA - przedstawiająca określone środowisko, jego wzorce i sposoby zachowania, często będąca jednocześnie demaskatorską powieścią z tezą (formuła bardzo wielu powieści realistycznych, a zwł. nurtu naturalistycznego); P. PODRÓŻNICZA, oparta na relacji z podróży (niekiedy w odmianie reportażowej), motywach przygód, opisach przyrody, egzotycznych zwyczajów; P. POETYCKA - wierszowany utwór epicko-liryczny, charakterystyczny dla romantyzmu (np. utwory G. Byrona, Konrad Wallenrod A. Mickiewicza); P. PSYCHOLOGICZNA - jeden z gł. rodzajów powieści, w którym przeprowadza się wnikliwą analizę psychologiczną przeżyć bohaterów (np. Pani Bovary G. Flauberta); P.-RZEKA - odmiana powieści cyklicznej, ujęta w wielu częściach, z których każda stanowi całość, ukazując życie i rozwój duchowy postaci, grupy postaci, rodu (np. Saga rodu Forsytów J. Galsworthy'ego); P. SZUFLADKOWA, romans szkatułkowy - zbudowana z epizodów połączonych formalnie narracją, przy czym epizody bywają umieszczane jedne w drugich i obok drugich (Baśnie z 1001 nocy, Rękopis znaleziony w Saragossie J. Potockiego); wyróżnia się wiele dalszych rodzajów i odmian p., wyodrębnianych ze względu na tematykę, sposób jej ujęcia, zastosowane środki stylistyczne; p. ukształtowała się jako gat. epicki w XVIII w., p. realistyczna - w XIX w., utwory XX-wieczne (poza utworami adresowanymi do masowego czytelnika) przełamują tradycyjne konwencje, zbliżając się do eseju filozoficznego (np. T. Mann), stając się autotematycznymi (mówiącymi o samym procesie tworzenia - np. Pałuba K. Irzykowskiego), sięgając do konwencji snu lub tworząc odrębne autonomiczne zasady fikcji.

Reklama

Powiązane hasła:

LENZ, KACZKOWSKI, LEWENTAL, JÓSIKA, LEWIS, LIST, LOVELL, JAWORSKI, ŁUSZCZEWSKA, LEPECKI

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama