literatura Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn.
jej początki wiążą się z przybyciem osadników, krzewiących literaturę o charakterze moralistyczno-religijnym (m.in. N. Ward, Th. Hooker); pierwsze świeckie utwory są autorstwa poetki A. Bradstreet (1612-72); pierwszy utwór amer. doceniony w Europie to Autobiografia B. Franklina (1768) przedstawiająca obowiązujący nadal wzór obywatela amer.; równocześnie powstaje obszerna lit. filoz. i polit. (m.in. Th. Paine i Th. Jefferson), związana z rewolucją i ogłoszeniem Deklaracji Niepodległości . Daleko idącej emancypacji l.a. od wzorców europejskich dokonali amer. romantycy (W. Irving, E.A. Poe, N. Hawthorne, H.D. Thoreau, R.W. Emerson, H.W. Longfellow i J.F. Cooper) zrywając z naśladownictwem lit. angielskiej i sięgając po inspirację do własnej rzeczywistości; powieści J.F. Coopera (m.in. Szpieg, Ostatni Mohikanin) przedstawiają dzieje osadnictwa i walkę o niepodległość Stanów. Inspiracją dla symbolistów była twórczość docenionego dopiero po śmierci E.A. Poe; w 2. poł. XIX w. najpopularniejszym pisarzem był M. Twain, ukazujący w powieściach życie Środkowego Zachodu; tło późniejszej wojny secesyjnej i jedną z jej przyczyn ukazuje sentymentalna powieść H. Beecher-Stowe (Chata Wuja Toma), jej realia z kolei - twórczość S. Crane’a; duży wpływ na l.a. miał nurt naturalistyczny, związany z rozwojem kapitalizmu (F. Norris, O. Henry, J. London); tematykę "Dzikiego Zachodu" wprowadza do l.a. B. Harte, a folklor murzyński - J.Ch. Harris; na przełomie wieków H. James i E. Wharton tworzą prozę psychologiczną, której bohaterowie rozdarci są między rodzimymi i europejskimi wartościami; za najwybitniejszego poetę narodowego USA uchodzi W. Whitman, afirmujący twórczością wartości amerykańskiej demokracji; w XX w. pojawia się nurt krytyczny wobec rzeczywistości społ. (Th. Dreiser, U. Sinclair, wczesna twórczość J. Steinbecka, E. Caldwella); nowe techniki narracyjne (montaż dokumentalny, "strumień świadomości") rozwijane są przez J. Dos Passosa i W. Faulknera; za najważniejsze zjawisko 1. poł. XX w. w l.a. uznaje się twórczość tzw. lost generation [straconego pokolenia]: S. Andersona, F.S. Fitzgeralda, H. Millera, E. Hemingwaya będącą reakcją na wydarzenia pierwszej wojny światowej i wyrazem buntu przeciwko rzeczywistości; z tradycji Południa wywodzi się moralistyczna twórczość W. Faulknera oraz R.P. Warrena i W. Styrona; twórcą dramatu amer. jest E. O’Neill, z którego twórczości wywodzą się późniejsze nurty ekspresjonistyczne, naturalistyczne (R. Sherwood, A. Miller) oraz symboliczne i psychoanalityczne (T. Williams, Th. Wilder); reprezentantem teatru absurdu jest E. Albee; w poezji od pocz. XX w. pojawia się silny nurt zw. imagizmem rozwijający się w dwu kierunkach: 1) intelektualnym (T.S. Eliot, E. Pound), 2) społecznym (W.C. Williams, H. Crane); literatura murzyńska skupia się wokół problemu nierówności rasowej (C. Cullen, P.L. Dunbar, J. Baldwin) i rewolty przeciwko społeczeństwu "białych"; doświadczenia II woj. świat. znalazły odzwierciedlenie w prozie naturalistycznej i reportażach (m.in. N. Mailer, J. Jones), a protest przeciwko kulturze i konformizmowi społeczeństwa masowego wyrażała twórczość m.in. J. Updike’a, M. McCarthy, a później pokolenia bitników (m.in. A. Ginsberg); przedstawicielami prozy eksperymentalnej, określanej jako postmodernizm i cechującej się nowymi formami narracyjnymi są m.in. J. Barth i Th. Pynchon; dużą popularnością na świecie cieszy się amer. lit. fantastycznonaukowa (np. U. Le Guin), a zwł. sensacyjna (R. Chandler, R. Ludlum, J. Grisham).
- amerykański, „język rosyjski –...
- anglo-amerykański, anglo-amerykańska literatura...
- rewolucja amerykańska, (1775-82)