(muz.)
utwór wokalny do tekstu lirycznego; najpowszechniejsza, znana od starożytności forma muzyczna; wyróżnia się p. solową (z reguły wykonywaną z towarzyszeniem instrumentu lub zespołu) oraz chóralną (a cappella lub z akompaniamentem instrumentalnym); w starożytności najczęstszym instrumentem akompaniującym była kitara, w średniowieczu - viéle. W średniowieczu mistrzami p. stali się truwerzy i trubadurzy, którzy uprawiali trzy jej odmiany: frottola, rondo i virelai, do XIII w. jednogłosowe; we Włoszech franc. rozumieniu p. odpowiadają madrygał i ballata; w XV i XVI w. pojawiają się nowe odmiany p.: villanella, oda, sonet(Włochy), chanson (Francja), villancico (Hiszpania), na ogół w układzie zwrotkowym; istotne zmiany zachodzą w madrygale; w XVII w. wszedł on w skład opery, zaś samodzielność zachowała p. popularna canzonetta. Odrodzenie samodzielnej p. nastąpiło w XVIII w., kiedy instrumentem akompaniującym stał się fortepian; dalszy rozwój p. przyniósł romantyzm (F. Schubert, R. Schumann, J. Brahms; w Polsce - F. Chopin, St. Moniuszko, nieco później Wł. Żeleński, Z. Noskowski; w Rosji - P.I. Czajkowski, M.P. Musorgski); ustalają się wówczas trzy formy p.: zwrotkowa, wariacyjna (melodia pierwszej zwrotki stanowi temat, opracowywany wariacyjnie w następnych) oraz przekomponowana (każda zwrotka otrzymuje osobne opracowanie muzyczne); w drugiej i trzeciej odmianie jednolitość utworu zapewnia akompaniament; charakterystyczne dla romantyzmu są cykle pieśniowe, wykorzystujące jeden wątek (F. Schubert), rozbudowa formy p. oraz pojawienie się p. z towarzyszeniem orkiestry (H. Berlioz, G. Mahler) i kantaty typu romantycznego (J. Brahms); w symbolizmie i w epokach późniejszych przestała obowiązywać zasada tradycyjnej tonalności, akcent przesunął się na tekst, w związku z tym pewne partie p. wykonywano deklamacyjnie (A. Webern, A. Schönberg); wraz z upowszechnieniem się techniki serialistycznej i później sonologii wprowadzono niekonwencjonalne sposoby emitowania głosu: gwizdy, piski, syki, nieartykułowany krzyk (L. Berio, K. Penderecki, H. M. Górecki); w muzyce postmodernistycznej wielką rolę zaczęła odgrywać stylizacja i cytaty z dawnych epok, co przyniosło w wokalistyce powrót do tradycyjnych postaci p. (P. Hindemith, F. Martin). W XX w. nadal silny wpływ na rozwój formy p. ma folklor, traktowany jako inspiracja (K. Szymanowski, M. Ravel, M. de Falla, B. Bartók, St. Wiechowicz, T. Paciorkiewicz). Specyficzną formą p. jest p. bez słów - kompozycja instrumentalna, o rozbudowanej kantylenie, imitująca swoją budową p. wokalną.
- pieśń, 1) Wznaczeniu węższym...
- PIEŚŃ, (lit.)
- PIEŚŃ MAURUSA,