Antonio (1678-1741)
kompozytor, skrzypek, ksiądz; uczył się u ojca, skrzypka przy bazylice św. Marka w Wenecji; z powodów rudych włosów przezwany "Il prete rosso" ("rudy ksiądz"); przez znaczną część życia związany jako pedagog i dyrygent z Ospedale della Piet w rodzinnej Wenecji (z przerwą 1718-20, gdy pełnił funkcję maestro di capella na dworze gubernatora Mantui); odwiedził Amsterdam, Pragę, Graz i Wiedeń, gdzie zmarł. Uważany za najwybitniejszego przedstawiciela muzyki późnego baroku we Włoszech; uprawiał niemal wszystkie formy i gat. muz. znane w jego czasach; sławę zyskał dzięki koncertom na instrumenty smyczkowe; sam będąc znakomitym skrzypkiem, znacznie wzbogacił technikę gry na tym instrumencie, wprowadzając m.in. użycie wysokich rejestrów, nowoczesne figury, scordaturę itd., czyniąc ze swych kompozycji dzieła wirtuozowskie (zbiory La Stravaganza i Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione - z niezwykle popularnymi cyklami programowymi Cztery pory roku oraz programowymi dziełami La tempesta di mare i La Caccia; niektóre z tych kompozycji opatrywał misternymi sonetami własnego autorstwa); uważany za twórcę trzyczęściowego koncertu solowego; twórczość V. cieszyła się wysoką oceną u współcz. twórców (J.S. Bach dokonał kilkunastu transkrypcji koncertów V. na klawesyn i orkiestrę, a także na organy), niemniej pod koniec życia zaczęły go spotykać złośliwe krytyki, które przyczyniły się do tego, że aż do lat 30. XX w. większość jego kompozycji pozostała w zapomnieniu; obecnie, obok J.S. Bacha, F.G. Händla, V. jest najchętniej wykonywanym i słuchanym kompozytorem barokowym. Z olbrzymiej spuścizny twórczej V. do naszych czasów przetrwało 48 oper (m.in. Orlando finto pazzo, Nerone fatto Cesare, Farnace, L'Olimpiade, Griselda, Ginevra, Feraspe), trzy oratoria (m.in. L'Adorazione delli tre re magi), 24 kantaty świeckie, serenady, arie; był V. cenionym twórcą muzyki kośc.: 20 psalmów, 7 części mszalnych, 4 magnifikaty, 11 motetów, hymny, sekwencje; spośród dorobku instrumentalnego największą sławą cieszą się koncerty na różne instrumenty solowe z towarzyszeniem smyczków i basso continuo (napisał ich łącznie 452, w tym znany cykl L'Estro armonico), 63 symfonie i koncerty orkiestrowe, 97 sonat, gł. na skrzypce; dzieła V. inwentaryzowane są wg katalogu zaproponowanego 1974 przez P. Ryoma; w Mediolanie działa Istituto Italiano A. Vivaldi zajmujący się krytycznymi wydaniami dzieł V. oraz publikuje monografie poświęcone jego życiu i znaczeniu dla muzyki europejskiej.
GAWOT, BAROKU MUZYKA, TRANSKRYPCJA, SKRZYPCOWA MUZYKA, KONCERT
- Vivaldi Antonio, (1678-1742)
- CONCERTO GROSSO, typ dla grupy instrumentów,...
- ROMAŃSKA-GABRYŚ, Jadwiga (ur. 1928)