Reklama

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Reklama

państwo w płd.-zach. Azji, na Płw. Arabskim, nad zatokami Perską i Omańską; graniczy z Arabią Saudyjską, Omanem i Katarem; pow. 83 600 km2; 3,3 mln mieszk. (2004); stol. Abu Zabi, 560 tys. mieszk.; gł. miasta Dubajj, Szardża, Ain, Ras al-Chajma, Adżman, Fudżajra, Umm al-Kajwajn; j. urzędowy: arabski, nadto ang. jako j. komunikacji, w użyciu też hinduski, urdu, farsi; jednostka monetarna: 1 dirham = 100 filsów; PKB na 1 mieszk. 22 100 dol. (2001).

LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 87,1% Arabowie, 9,1% Pakistańczycy, 1,7% Persowie, 0,8% Beludżowie, nadto Afrykanie, Hindusi; w miastach 78% mieszkańców; ok. 10% ludności stanowią wędrowni Nomadowie; gęstość zaludnienia 40 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 70 lat, kobiety - 74 lata; 27% analfabetów; dominującą religią islam (na prawach rel. państwowej) - 94,9% (sunnici 81%, szyici 13,9%), chrześcijanie 3,8%.

USTRÓJ. Federacja 7 autonomicznych emiratów z samodzielnymi władcami (emirami) na czele: Abu Zabi, Dubajj, Szardża, Ras al-Chajma, Adżman, Al-Fudżajra, Umm al-Kajwajn; gł. organem władzy Rada Najwyższa Szejków (prawo weta mają Abu Zabi i Dubajj), która powołuje (spośród swoich czł.) prezydenta i zatwierdza skład ciała ustawodawczego (Federacyjnej Rady Nar., złożonej z 40 czł., mianowanych na 2 lata przez emiraty); głową państwa od 2004 szejk Abu-Dhabi - Khalif bin Zayed Al Nahyan; szefem rządu od 1990 władca Dubajju szejk Maktum ibn Raszid al-Maktum.

WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. nizinne, 97% zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali; na wsch. niewysokie pasmo górskie Al-Hadżar al-Gharbi, z najw. szczytem w Z.E.A. - Yabal Tibir (1527 m); klimat zwrotnikowy skrajnie suchy, kontynentalny, na wybrzeżach bardziej wilgotny; częste burze piaskowe; średnia temp. stycznia 18C, lipca 34C; średni roczny opad 80 do 140 mm; brak stałych rzek, roślinność pustynna, w oazach palmy.

GOSPODARKA. Jeden z najbogatszych krajów świata (nierównomiernie rozwinięty, 65% produktu krajowego brutto dostarcza Abu Zabi, 25% Dubajj, pozostałe emiraty, mocno zacofane, resztę); gospodarka oparta na eksploatacji ropy naft. i gazu ziemnego oraz rud żelaza; nieeksploatowane złoża chromu, niklu, miedzi i platyny (gł. w szejkanacie Adżman); rozwinięty przem. petrochemiczny, cementowy, metalurgiczny, spoż., stoczniowy, hutnictwo aluminium; źródłem przychodów także rozwinięta bankowość oraz strefa wolnego handlu Dzabal Ali w Dubajju; na wybrzeżach liczne odsalarnie wody morskiej; użytki rolne zajmują 3% pow.; na obszarach sztucznie nawadnianych uprawia się m.in. palmę daktylową, i inne drzewa owocowe, warzywa, lucernę; hodowla wielbłądów, owiec, bydła, kóz, drobiu; połów ryb i pereł; rzemiosło. Brak linii kolejowych, dobrze rozwinięta sieć komunikacji drogowej; gł. porty morskie: Dubajj, Abu Zabi, Dżabal az-Zanna (przeładunek ropy naft.).

HISTORIA. Terytoria (łącznie z Bahrajnem i Katarem) zamieszkane od III tysiąclecia p.n.e., już w epoce Sumerów ważne ośr. handlowe; w VII w. zamieszkujące je ludy arabskie zostały pod naciskiem Persji zislamizowane, w wersji szyickiej; w XVI w. pojawili się Portugalczycy, którzy w XVII w. utracili wpływy na rzecz Brytyjczyków; w XVIII w. decydującą rolę zaczęli tu pełnić piraci eur. i arabscy, zwalczani przez bryt. Kompanię Wschodnioindyjską (stąd upowszechniła się nazwa Wybrzeże Piratów); 1819-20 W. Brytania zaatakowała porty Bahrajnu i Kataru, doprowadzając do zawarcia porozumienia z szejkami arabskimi w sprawie rezygnacji z piractwa, przemytu broni i handlu niewolnikami, po czym zmieniono nazwę na Wybrzeże Powiernicze; traktaty potwierdzono 1835 i 1853; w 2. poł. XIX w. zainteresowanie Niemiec, Rosji i Francji wybrzeżem Zat. Perskiej skłoniło W. Brytanię do zawarcia 1892 traktatów z 7 szejkanatami (zw. odtąd Omanem Traktatowym) w sprawie ich polityki zagr.; po odkryciu w latach 50. bogatych złóż ropy naft. W. Brytania założyła tu własną bazę wojskową; 1968 pod naciskiem dążeń niepodległościowych wycofała się z tych terytoriów; w tej sytuacji państewka traktatowe połączyły się w tymże roku z Bahrajnem i Katarem, tworząc Federację Emiratów Arabskich; 1971 Bahrajn i Katar wystąpiły z Federacji, ogłaszając niepodległość (na krótko uczynił to też szejkanat Ras al-Chajma), natomiast 6 pozostałych państewek proklamowało utworzenie nowej federacji pn. Zjednoczone Emiraty Arabskie (Ras al-Chajma przystąpił 1972); 1974 zakończono spór z Arabią Saudyjską o oazę Al-Burjan, 1979 zerwano stosunki dyplomatyczne z Egiptem (z powodu podpisania przez to państwo układu pokojowego z Izraelem); od połowy lat 70. intensywny rozwój dzięki wzrostowi wydobycia ropy naft., ukształtowanie się w Abu Zabi centrum naft. kraju, a w Dubajju ośr. handlowo-przemysłowego; 1990 po inwazji irackiej na Kuwejt Z.E.A. wystąpiły po stronie USA; od 1993 konflikt z Iranem o ważną strategicznie wyspę Abu Musa, z której można kontrolować wejście do Zat. Perskiej, zarządzaną dotąd wspólnie (ludność Z.E.A. wysiedlono, powołano irańskiego gubernatora), mimo mediacji ONZ spór pozostaje nierozstrzygnięty; problemem jest także nacisk sił fundamentalistów (dążących do ograniczenia kontaktów Z.E.A. z rozwiniętymi państwami Zachodu) oraz stworzenie podstaw alternatywnej, nowoczesnej gospodarki, po wyczerpaniu się złóż ropy naft.; państwo czł. Ligi Państw Arabskich, OAPEC, ONZ.

Powiązane hasła:

ABU DHABI, ORGANIZACJA KRAJÓW EKSPORTUJĄCYCH ROPĘ NAFTOWĄ, FUDŻAJRA, ADŻMAN, ORGANIZACJA ARABSKICH KRAJÓW EKSPORTUJĄCYCH ROPĘ NAFTOWĄ, ARABSKI PÓŁWYSEP, FEDERACJA ZJEDNOCZONYCH EMIRATÓW ARABSKICH, ARABIA SAUDYJSKA, RAS AL-CHAJMA, SZARDŻA

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama