Cordillera de Los Andes
najwyższe góry Ameryki Płd. ciągnące się południkowo od M. Karaibskiego po Ziemię Ognistą, wzdłuż O. Spokojnego; położone na terytorium Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile i Argentyny; łączna dł. ponad 9 tys. km, szer. do 800 km; najw. szczyt Aconcagua (6960 m - najwyższa góra Ameryki); liczne czynne wulkany, w tym najwyższy czynny wulkan Ziemi (Llullaillaco, 6723 m), a także jeden z najaktywniejszych (Cotopaxi, 5896 m); częste trzęsienia ziemi; góry wykształcone w orogenezie alpejskiej; wyróżnia się A. Płn., ciągnące się od jez. Maracaibo (na płn.) pasmami Kordyliery Zach. i Wsch., przez terytorium Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru po środk. Peru, z najw. szczytem w Ekwadorze (czynny wulkan Chimborazo, 6272 m); A. Środk. ciągnące się od płd. Peru przez terytorium Boliwii, po płn. Chile i Argentynę pasmami najpierw Kordyliery Zach. i Wsch., potem Kordylierą Nadbrzeżną i pustynnym obniżeniem pustyni Atacama przez wyżynny obszar Puno i Antiplano, aż po masyw Aconcagui; jest to obszar najw. wyniesienia, z najw. jeziorami śródgórskimi Titicaca (pow. 6,9 tys. km2) i Poopó; A. Płd. - od masywu Aconcagua po Ziemię Ognistą (Chile i Argentyna), niższe, oddzielone od wybrzeży O. Spokojnego Kordylierą Nadbrzeżną, przechodzące na wsch. w Wyż. Patagońską; ze względu na dużą rozciągłość południkową A. mają wiele stref klimatycznych - od subpolarnej, przez umiarkowaną, po równikową; opady mocno zróżnicowane, od 10 000 mm na zach. stokach Kordyliery Zach. w Kolumbii, do 20 mm na pustyni Atacama (w Peru ok. 1000 mm, w A. Patagońskich do 5000 mm); granica wiecznego śniegu od 4500-5000 m na płn. (w okolicach równika nawet od 6000 m) do ok. 1000-600 m na krańcach płd.; w A. są źródła najw. rzek Ameryki Płd.: Amazonki, Orinoko, Parany, Paragwaju, Colorado, Negro; roślinność zróżnicowana - na płn. wilgotne lasy równikowe, na płd. wiecznie zielone lasy liściaste z dużym udziałem buka i dębu; najrzadziej zadrzewione A. Środk. z przewagą roślinności półpustynnej (trawiasto-krzewinkowa puna, stepowa jalca); fauna to m.in.: jaguar, puma, jeleń, szynszyla, tapir górski, niedźwiedź andyjski, gwanako, pancernik, z ptaków kondory, w niższych partiach kolibry, papugi; parki narodowe (m. in. Huascarán, Los Glaciares, Potosi). A. obfitują w surowce mineralne, m.in. nitratyn (saletra chilijska), złoto, srebro, kamienie szlachetne, ropa naft., rudy miedzi, żelaza, cyny, ołowiu, cynku, manganu, molibdenu, rtęci, wolframu; brak przełęczy i zwartość łańcuchów górskich utrudnia komunikację; gł. szlakiem jest Kolej Transandyjska (zw. cudem XIX w.), do 2005 najwyżej biegnąca kolej na świecie, zbudowana przez pol. emigranta inż. E. Malinowskiego.
CORDILLERA DE LOS ANDES, TOLIMA, ENVIGADO, CUZCO, BOLÍVAR, TITICACA, KORDYLIERA ŚRODKOWA, ARCO, MONTANIA, ITAGÜI