Reklama

ROSJA

Federacja Rosyjska

Reklama

państwo w Wsch. i Azji; graniczy w Europie z Norwegią, Finlandią, Estonią, Łotwą, Białorusią, Ukrainą, oraz Litwą i Polską poprzez enklawę kaliningradzką; w Azji z Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Chinami, Mongolią, Koreą Płn.; oblane wodami M. Bałtyckiego, M. Arktycznego (M. Barentsa, M. Białe, M. Karskie, M. Łaptiewów, M. Wschodniosyberyjskie), O. Spokojnego (M. Beringa, M. Ochockie, M. Japońskie) i M. Czarnego z Azowskim; pow. 17 075 400 km2 (największe terytorialnie państwo świata), w tym liczne wyspy, m.in. Nowa Ziemia, Ziemia Franciszka Józefa, Ziemia Północna, W. Nowosyberyjskie, W. Wrangla - na M. Arktycznym, Sachalin i W. Kurylskie na O. Spokojnym; 143,8 mln mieszk. (2006); stolica Moskwa, 11,2 mln mieszk.; gł. miasta: Sankt Petersburg, Samara, Niżni Nowgorod, Nowosybirsk, Jekaterynburg, Omsk, Czelabińsk, Kazań, Perm, Ufa, Rostow nad Donem, Wołgograd (wszystkie powyżej 1 mln mieszk.), Krasnojarsk, Symbirsk, Woroneż, Władywostok, Irkuck, Chabarowsk, Togliatti, Saratow, Iżewsk, Jarosław, Krasnodar (powyżej 0,6 mln mieszk.); j. urzędowy: rosyjski, nadto w użyciu liczne j. lokalne; jednostka monetarna: 1 rubel = 100 kopiejek (ob. ze względu na deprecjację rubla nieużywane); PKB na 1 mieszk. 6800 dol. (2006).

LUDNOŚĆ. Państwo wieloetniczne, ok. 100 narodowości, w tym 82,6% Rosjanie, 3,8% Tatarzy, 3% Ukraińcy, 1,2% Czuwasze, 1% Dagestańczycy, nadto m.in. Baszkirzy, Białorusini, Niemcy, Mordwini, Azerowie, Kazachowie, Uzbecy, Żydzi, Ormianie, Komiacy, Nieńcy, Buriaci, Jakuci, Czukcze, Czeczeni, Ingusze, Lezgini, Kałmucy, Mołdawianie, Cyganie, Polacy, Grecy, Litwini, Czerkiesi, Finowie, Kirgizi, Turkmeni, Osetyjczycy, Karelowie; gęstość zaludnienia 8,5 osoby/km2 (w części eur. ok. 60, w azjatyckiej 2 osoby/km2); w miastach 74% ludności; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 64 lata, kobiety - 74 lata; 10 mln kobiet mniej niż mężczyzn; b. wysoki wskaźnik samobójstw (2. miejsce w świecie po Litwie) 38,4 na 100 tys. mieszk. (w 1990 = 26,4); od końca lat 80. ujemny przyrost naturalny (np. 1993 -5‰) - liczba zgonów przekracza liczbę urodzeń (tylko w ciągu 2000 roku liczba ludności zmalała o 800 tys. osób); wg prognoz do 2050 ludność R. zmniejszy się o 54 mln (najszybciej na świecie); b. zła sytuacja zdrowotna, szerzy się gruźlica, rośnie zagrożenie AIDS (2000 - 35 tys. nowych zachorowań, 1. półrocze 2001 = 40 tys. zachorowań); większość mieszk. prawdopodobnie bezwyznaniowa; szacunkowo (brak danych po zmianie ustroju) ok. 40 mln wyznawców Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, kilka mln protestantów (gł. baptystów), katolicy, zwł. unici, wśród Niemców, Polaków i Ukraińców, wyznawcy islamu gł. wśród Tatarów, Czuwaszów, Baszkirów, Czeczenów, Turkmenów, Dagestańczyków; wyznawcy buddyzmu wśród Buriatów, Tuwińczyków i Kałmuków.

USTRÓJ - federacyjna republika prezydencka od XII 1991, złożona z 21 republik, 6 krajów, 10 okręgów autonomicznych, 50 obwodów (obłasti), w tym 1 autonomiczny (enklawa Kaliningradu) oraz 2 miast wydzielonych o prezydenckim systemie rządów (St. Petersburg i Moskwa); łącznie 89 podmiotów sfederowanych z Rosją na podstawie układu z 31 III 1992 (nie podpisanego przez Czeczenię i Tatarstan); Rosja jest współtwórczynią (z Białorusią i Ukrainą) utworzonej XII 1991 Wspólnoty Niepodległych Państw (do której przystąpiły kolejno wszystkie b. republiki ZSRR, z wyjątkiem Litwy, Łotwy i Estonii). Na podstawie konstytucji z 1994 (zaaprobowanej w referendum 1993) parlament (pn. Zgromadzenie Federacyjne) dwuizbowy: izba niższa zw. Dumą Państwową, 450 czł. (wybieranych w systemie proporcjonalnym); izba wyższa - Rada Federacji, 178 czł., po 2 przedstawicieli z urzędu (przewodniczący rządów i parlamentów) z 89 czł. Federacji; wybory do obu izb bezpośrednie, kadencja 4-letnia; głową państwa prezydent, o szerokich uprawnieniach ustawodawczych i wykonawczych (m.in. prawo wydawania dekretów, wprowadzenia stanu wyjątkowego, rozwiązania parlamentu, bezpośrednie zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi), wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata (z możliwością jednorazowej reelekcji); władzę wykonawczą sprawuje rząd, którego szefa powołuje prezydent, w uzgodnieniu z Dumą Państwową; system polit. wielopartyjny; republiki posiadają własne konstytucje oraz organy władzy ustawodawczej i wykonawczej. XII 2000 Duma zatwierdziła na wniosek W. Putina symbole państwowe R.; tworzą je złoty dwugłowy orzeł carski, trójkolorowy (biało-niebiesko-czerwony) sztandar i hymn, zachowujący melodię dawnego hymnu ZSRR (tymczasem bez słów); od końca 2004 świętem narodowym Rosji 4 listopada (rocznica wypędzenia 1612 pol. okupantów z Kremla, pokrywająca się też ze świętem Matki Boskiej Kazańskiej).

Tabele:

DARDANELE, PODMOSKIEWSKIE ZAGŁĘBIE WĘGLOWE, STARY OSKOŁ, KASPIJSKIE MORZE, TAJMYR, NIEKRASOWCY, WIELKIE ŁUKI, KAŁUGA, ESAUŁ, DOROŻKA

Podobne hasła:

  • Rosja, – Federacja Rosyjska...
  • rosja, 1. „język rosyjski...
  • Rosja, (Federacja Rosyjska,...

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama